Czcigodny Sługa Boży kard. August Hlond
(1881-1948)kardynał; w latach 1926-1948;
Prymas Polski
Założyciel Towarzystwa Chrystusowego; salezjanin
1926-1932
Zarządzenie w sprawie projektu ustawy o małżeństwie.
Komentarz do listu pasterskiego biskupów polskich z dnia 10 listopada 1931.
Poznań, dnia 13 listopada 1931.
Już z okazji ostatniego Święta Papieskiego napiętnowałem niesłychany projekt ustawy o małżeństwie, jako zamach kół wolnomyślnych na ducha narodu i jako zuchwałą próbę odcięcia Polski od kultury chrześcijańskiej a wydania rodziny polskiej na bezeceństwa bolszewickie. Komisja Kodyfikacyjna ośmieliła się jednak zlekceważyć nasze uczucia religijne, ogłaszając swój nieszczęśliwy projekt drukiem. Do tej chwili trafiały się wprawdzie próby osłabiania ducha Chrystusowego w narodzie, ale były to na ogół ukryte, nieraz starannie maskowane podkopy. Tylko tu i ówdzie trafiały się śmielsze, otwarte występy zwolenników nowoczesnego pogaństwa. Spośród nich smutnie zaznaczyli się w ostatnim czasie obłędni wyznawcy wyuzdania publicznego, którzy wyziewami pornograficznymi bezkarnie zatruwać poczęli ducha narodu a nawet domagać się odważyli ustawowego uprawnienia rozpusty. Tym razem atoli spotykamy się po raz pierwszy z występem instancji urzędowej, która proponuje uregulowanie małżeństwa w sposób równający się jego sponiewieraniu i upadkowi. Rozległ się ten fakt złowrogim echem po kraju, niby odgłos sąsiednich sowietów i jakby zapowiedź walki z wiarą narodu i z Kościołem. Nie można dość jasno przedstawić społeczeństwu katolickiemu grozy tego niebezpieczeństwa i nie można dość stanowczo odeprzeć tych haniebnych zakusów. Zarządzam przeto:
1. Powyższy list pasterski Episkopatu w sprawie projektu ustawy o małżeństwie odczytają wielebni księża Proboszczowie i Rektorzy w najbliższą niedzielę z ambon wszystkich kościołów, wyjaśniając szczegółowiej, o ile by tego potrzeba zachodziła, znaczenie tej sprawy w świetle nauki Chrystusowej i dobra narodu.
2. Od niedzieli, w którą odczyta się powyższy list pasterski, śpiewać się będzie z ludem po każdej Mszy św. niedzielnej i świątecznej "Pod Twoją obronę". Należy pouczyć lud, że antyfonę tę śpiewa się na intencję odwrócenia od kraju nieszczęścia zagrażającego mu przez projektowaną ustawę.
3. Akcja Katolicka, wszystkie bez wyjątku organizacje katolickie, sodalicje i bractwa odbędą w tej sprawie szczególne zebranie i uchwalą rezolucję potępiającą projekt ustawy.
Wyrażam nadzieję, że podobne stanowisko zajmą także i w rezolucjach publicznych wyrażą wszelkie wielkopolskie związki i stowarzyszenia niekościelne i z hierarchią organizacyjnie nie związane. Za antykatolickie należy uważać te organizacje, które tu w Wielkopolsce lub w innych województwach występują w obronie znanego projektu ustawy o małżeństwie lub w jakikolwiek sposób popierają i zalecają rozwody. Do takich organizacji katolikom pod żadnym warunkiem należeć nie wolno, bo już sama przynależność do nich oznaczałaby popieranie ich antykatolickich dążeń i ich zgubnej dla społeczeństwa działalności.
4. W uroczystość Niepokalanego Poczęcia odbędą się w wszystkich kościołach obu Archidiecezji, podobnie jak w całym kraju, szczególne nabożeństwa błagalne celem odwrócenia nieszczęść grożących wskutek projektowanej ustawy. Organizacje katolickie wezmą oficjalny udział z sztandarami w sumie, którą odprawić należy wobec wytawionego Przenajświętszego Sakramentu. Po sumie odśpiewa się Suplikacje. W kazaniu wskażą wielebni księża na cel i znaczenie tego nabożeństwa i wezwą wiernych by w dalszym ciągu polecali Dziewicy Niepokalanej moralne zdrowie i honor narodu. Po nabożeństwie popołudniowym, na którym również odśpiewa się Suplikacje, odbędą się tłumne zebrania i wiece celem lepszego uświadomienia ludności i uchwalenia rezolucji, domagających się poszanowania zasad Chrystusowych w ustroju i życiu rodziny. Tę rezolucję prześlą do mnie wielebni księża Proboszczowie przez Diecezjalny Instytut Akcji Katolickiej razem z uchwałami, o których mowa pod 3).
5. Szczególnie odtąd podkreślać należy uroczystość św. Rodziny zamiast dotychczasowego święta matki. Matka bowiem w całej swej godności i powadze występuje na łonie rodziny chrześcijańskiej, nierozbitej przez zarazę bolszewicką nie sponiewieranej. Diecezjalnemu Instytutowi Akcji Katolickiej zlecam opracowanie praktycznego sposobu obchodzenia uroczystości św. Rodziny poza nabożeństwami kościelnymi.
6. Aby rodziny polskie zabezpieczyć od rozkładu a zarazem zapewnić im błogosławieństwa, przyrzeczone przez Zbawiciela tym domom, w których obraz Serca Jego będzie wystawiony i czczony, polecam wielebnym księżom Proboszczom, aby w swych parafiach jak najusilniej szerzyli tak zwaną "Intronizację" czyli poświęcenie rodzin Bożemu Sercu.
7. Celem ustrzeżenia powstających rodzin od zgubnych wpływów polecam wielebnym księżom Proboszczom, by wszystkim nowożeńcom wręczali Encyklikę Ojca św. o małżeństwie chrześcijańskim i by im polecali szczegółowe zapoznanie się z jej treścią.
8. Zwracam się z szczególnym wezwaniem i prośbą do całej prasy codziennej i periodycznej, by w tej groźnej chwili bezwzględnie i z całą stanowczością stanęła w obronie świętości i bytu rodziny polskiej. Z radością i uznaniem zauważyłem, że prasa wielkopolska zrozumiała doniosłość sprawy i już szeregiem trafnych artykułów zwracała na nią uwagę swych czytelników. Akcję tę należy w dalszym ciągu prowadzić, i wyrażam oczekiwanie, że tak w decydującym momencie, obok zawodowych redaktorów, zabiorą głos także przedstawiciele nauki, zwłaszcza prawnicy i lekarze.
Druk: "Miesięcznik Kościelny Archidiecezyj Gnieźnieńskiej i Poznańskiej", 11(1931), s. 208-209;
także: Dzieła, s. 306-308.