Czcigodny Sługa Boży kard. August Hlond
(1881-1948)kardynał; w latach 1926-1948;
Prymas Polski
Założyciel Towarzystwa Chrystusowego; salezjanin
1933-1939
List szyfrowy posła RP w Brukseli T. Jackowskiego do Ministerstwa Spraw Zagranicznych o audiencji Kard. A. Hlonda u króla Belgów Leopolda.
Bruksela, dnia 16 września 1936.
Kardynał Hlond zawiadomił mnie o rozmowie swej z królem. Leopold postawił prymasowi następujące pytania: jakie jest jego zdanie: 1) o niebezpieczeństwie komunizmu we Francji; 2) o faszyzmie; 3) o Hitlerze; 4) o stosunkach polsko-niemieckich; 5) o armii polskiej; 6) o sytuacji gospodarczej w Polsce.
Prymas odpowiedział:
ad 1) Naród francuski przechodzi ciężki kryzys moralny, jednak pewne objawy wskazują na otrzeźwienie w różnych kołach. Podróż generała Rydza-Smigłego przyczyniła się do otrzeźwienia;
ad 2) faszyzm nie jest ustrojem idealnym i nie wiadomo jak długotrwałym, ale w obecnej chwili dość szczęśliwie rozwiązuje problemy socjalne i gospodarcze;
ad 3) Hitler oddał duże usługi narodowi i może nadal je oddawać, o ile potrafi się przeciwstawić wpływom niektórych współpracowników;
ad 4) określenie przyjaźń polsko-niemiecka nie jest ścisłe. Polacy zapomnieli dawne krzywdy, ale stale mają się na baczności. Genialnym posunięciem Marszałka Piłsudskiego było odprężenie z Niemcami;
ad 5) armia polska jest najwięcej jednolitą, pod względem ideowym, armią w Europie. To dzieło Marszałka Piłsudskiego jest kontynuowane przez Rydza-Smigłego, który opanował moralnie całą armię. Wojsko wprawdzie nie jest polityczne, ale stanowizawszeostateczny czynnik w polityce. Dlatego wobec jednolitości ideowej naszej armii pokój wewnętrzny w Polsce jest zapewniony;
ad 6) Polska jest biedna, ale stanowi zdrowy organizm, nie jak na początku swego rozwoju gospodarczego. Stąd nie istnieje obawa poważniejszych wstrząsów ekonomicznych, a przeciwnie, nieograniczona prawie możliwość rozbudowy wewnętrznej.
Król skarżył się na trudności gospodarcze Belgii i następnie wypytywał szczegółowo o gen. Rydza-Smigłego i w końcu dodał, że pragnąłby bardzo poznać kiedyś Polskę.
Druk: J. Jurkiewicz, Watykan a stosunki polsko-niemieckie w latach 1918-1939,
Warszawa 1960, s. 78-79.