Czcigodny Sługa Boży kard. August Hlond
(1881-1948)kardynał; w latach 1926-1948;
Prymas Polski
Założyciel Towarzystwa Chrystusowego; salezjanin
1933-1939
Przemówienie wstępne podczas otwarcia Międzynarodowego Kongresu Tomistycznego w Poznaniu.
Poznań, dnia 28 sierpnia 1934.
(tł. z j. łacińskiego)
Przybyliśmy z różnych stron na ten Kongres Tomistyczny w tym czasie, gdy filozofia z pewnością odradza się, a nawet pod jej mądrym wpływem obecne czasy harmonijnie się kształtują. Politykę tymczasem najczęściej prowadzi się bez uwzględnienia filozofii, a nawet jakiejkolwiek zwartej doktryny, która to polityka wyżej ceni dogodne możliwości, jakie okoliczność podsuwa, które natychmiast i z większym upodobaniem wykorzystuje niż metafizykę, która opiera się na stałych zasadach. W najlepszym razie tworzy się ex post owe polityczne pseudofilozofie, które stanowią znaki czasu i usiłują wyłącznie oceniać działania według własnego sądu i udowadniać, że są one praworządne i święte. Nowatorzy dążą do zmian stosunków społecznych wywołujących niepokój, lecz ogólnie mówiąc bez żadnego filozoficznego uzasadnienia. Ich metafizyka polega nierzadko na zaprzeczeniu przeszłości, co wywołuje niepotrzebny zamęt. Niespokojne pragnienia współczesnych ludzi dążą do rozwoju technicznego, nie biorąc prawie zupełnie pod uwagę filozofii.
Zresztą jak mało współcześni ludzie śledzą kierunki filozofii? Kto jeszcze teraz zajmuje się filozofią? Gdy w średniowieczu studia każdego wykształconego człowieka uwieńczone były filozofią, a zagadnienia filozoficzne zajmowały przez całe życie umysły ludzi wykształconych, dzisiaj prawie się nie spotyka katedr filozofii, wyjąwszy fakultety kościelne. Któremu z polityków, ekonomistów czy socjologów przyjdzie na myśl swoje sądy uzgadniać z zasadami filozofii?
Nie przypadkowo w tym wieku nawrócono do tomizmu, który niegdyś był centrum wszelkiej nauki i zintegrowanego życia, rozwiązując każde zagadnienie o większym znaczeniu. Podobne a nawet większe zadanie w obecnych czasach, przewidująca mądrość Boża wyznaczyła tomizmowi. Oby tomizm jak najszybciej w pełni został przywrócony. Oby przeniknął umysły ludzi współczesnych i pośród zmiennych kolei niespokojnego wieku doprowadził znajdującą się w trudnościach ludzkość do jasnego poglądu na życie i jego zasady.
Przemawiając na ten temat i wyrażając najgłębsze życzenia, pozdrawiam w szczególny sposób ten Kongres tomistyczny. Wy dodajecie mu blasku i przyniesiecie niezachwianą nadzieję pomyślnego rezultatu, wy dostojni nauczyciele i sławni uczeni filozofii tomistycznej z tak licznych narodów, których pozdrawiam, witajcie.
Wasze wypowiedzi niech określą dalszy postęp i wpływ tomizmu i między innymi niech dodadzą bodźca do studiowania filozofii tomistycznej w tym narodzie, który, oby tu na wschodnich krańcach Europy zastosował do życia myśl świętego Tomasza w pełni i we wszystkim.
Niewysłowiony Stwórca niech da dobry początek, postęp i uwieńczenie wysiłków.
Na przewodniczącego tego zacnego Kongresu proponuję wybitnego profesora Poznańskiego Uniwersytetu Pana Bronisława Dembińskiego, bardzo zasłużonego na polu naukowym i szczególnie doświadczonego na współczesnych zjazdach uczonych.
Co o tym sądzicie?
Do stołu prezydialnego chciałbym zaprosić przez aklamację wielce znakomitych profesorów, którzy na ten Kongres zostali delegowani przez Uniwersytety, a mianowicie:
1. Czcigodnego Ojca Boyer z Papieskiego Uniwersytetu Gregoriańskiego,
2. Czcigodnego Ojca de Roy z Papieskiego Instytutu "Angelicum",
3. Znakomitego Prof. Maritain z Paryskiego Instytutu Katolickiego,
4. Czcigodnego Ojca Michalskiego z Krakowskiego Uniwersytetu Jagiellońskiego,
5. Czcigodnego Ojca Kremera z Katolickiego Uniwersytetu w Lovanium,
6. Czcigodnego Ojca Lavaud z Katolickiego Uniwersytetu we Fryburgu,
7. Czcigodnego Ojca Masnovo z Katolickiego Uniwersytetu Mediolańskiego,
8. Znanego uczonego Pana Dr Górskiego z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego,
9. Czcigodnego Ojca Świrskiego z Uniwersytetu Wileńskiego,
10. Znanego uczonego Pana Prof. Tatarkiewicza z Uniwersytetu Warszawskiego,
11. Znanego uczonego Pana Prof. Błachowskiego z Uniwersytetu Poznańskiego.
Druk: MAGISTER THOMAS DOCTOR COMMUNIS,
Księga pamiątkowa Międzynarodowego Kongresu Filozofii Tomistycznej w Poznaniu (28-30 sierpnia 1934),
red. K. Kowalski, Gniezno 1935, s. 15-17;
także: Dzieła, s. 439-440.